Özelkalem Çarşamba Oturumları | Kentsel Atık Yönetimi
Özelkalem Çarşamba Oturumlarında bu kez konu “Kentsel Atık Yönetimi”
Erengül Bilenser’in bugün konukları;
İnegöl Belediye Başkanı | Alper Taban
İzaydaş AŞ Genel Müdürü | Muhammet Saraç
Koç Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölüm Başkanı | Prof. Dr. Metin Türkay
Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Md. Yrd. | Prof. Dr. Turgut Tüzün Onay
Kentsel atık nedir?
Kentsel atıklar nasıl oluşuyor?
Kentsel atıklar nelerden oluşuyor?
Belediyeler atıkları nasıl topluyor?
Toplanan atıklar ne yapılıyor? Kentsel atıkların tamamı yok edilebiliyor mu?
Kentsel Atıklar dönüşürken neler oluyor?
Daha temiz bir dünya için kimlerin ne sorumlukları var?
#izleTürkiye? Kentsel Atık Yönetimi Oturumu
‘Önce atığın oluşumunu engellemeliyiz’
Dünya nüfusu hızla ve kontrolsüzce artıyor; teknolojik gelişmeler, toplumsal
refahın artması ve toplumun tam anlamıyla tüketim toplumu haline yol alması çevre sorunlarının da boyutlarını değiştiriyor. Her gün yürüdüğümüz yollar, nefes alanımız ormanlarımız, evlerimiz…Kısacası her yer atık tehlikesi altında. Sağlığımız için de büyük tehlike yaratan bu durum nasıl kontrol altına alınacak? Vatandaşların ve yerel yönetimlerin sorumlulukları neler? Bu atıklar ekonomik değere nasıl dönüşür? Özelkalem yine önemli bir konuyu masaya yatırdı, konuyu uzmanlarıyla değerlendirdi. ‘Kentsel Atık Yönetimi’ oturumunda uzmanlar önce atığın oluşumunu engellemek gerektiğini söylüyor.
Dünyamız globalleşiyor, sanayileşme ve kentleşmenin etkisiyle birlikte maalesef kaynaklar bilinçsizce kullanılıyor ve bu tüketim sonucu atıklar oluşuyor. Gittikçe artan oranda karşımıza çıkan atık sorunu; hepimizin sağlığını derinden etkiliyor. Katı atıklar gözden çıkarılan bir madde mi yoksa bir kaynak mı? Aslında çevremizde gördüğümüz çöp aslında atılması gereken, değersiz çöp değil. O çöpün içinde gördüğünüz birçok madde, tekrar hammadde olarak kullanılabiliyor, istenirse değerlendiriliyor. Peki bu sorunı nasıl en doğru şekilde yöneteceğiz? Hem sağlığımızı hem de ekonomimizi nasıl koruyacağız? Her çarşamba günü Türkiye’nin önemli gündemlerini uzmanlarıyla konuşan Özelkalem’de kentsel atık yönetimi konuşuldu. Erengül Bilenser’in konukları Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Turgut Tüzün Onay, İnegöl Belediye Başkanı Alper Taban, İzaydaş AŞ Genel Müdürü Muhammet Saraç ve Koç Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Metin Türkay oldu. Uzmanlar her geçen gün ve her geçen dakika tüketim miktarının arttığı, bu miktar kadar atık oluştuğu ve tüm bunların çevresel, ekonomik, sağlık, global açıdan sorun yarattığını söylerken geri dönüşümün de yaşamımızın temel ihtiyaçları kadar önemli bir noktada olduğunun altını çiziyor.
Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Turgut Tüzün Onay; Temiz çevre teknolojileri şart
“Öncelikli hedefimiz atığın oluşumunu engellemek. Temiz çevre teknolojileri kullanarak atığın oluşumunu engellememiz lazım.”
Türkiye’nin en iyi yerel yönetim ağı Özelkalem TV’de Kentsel Atık Yönetimi konuşuldu. Oturumun konukları ise Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Turgut Tüzün Onay, İnegöl Belediye Başkanı Alper Taban, İzaydaş AŞ Genel Müdürü Muhammet Saraç ve Koç Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Metin Türkay’dı. Prof. Dr. Turgut Tüzün Onay, insan faktörünün olduğu her yerde atık sorununun büyük bir olduğunu söyledi: “Ülkemizde kişi başına yaklaşık günde bir kilogram atık üretiliyor. Bu rakamları nüfusla çarptığımızda karşımıza çok ciddi bir sorun çıkıyor. 2016 yılında yayımlanan Ulusal Atık Yönetimi eylem planına göz atmamız gerek. Toplam atık miktarı 31 milyonun üzerinde gözüküyor. Bunun neredeyse yüzde 88’i belediye atığı. 2015 yılında mevzuatta yenilikler yapıldı ve Atık Yönetimi Yönetmeliği yayımlandı. Bu genelgede atıkların kentsel veya belediye atıkları olduğunu görüyoruz. İçinde maalesef yok yok! Evsel atığı genelde hepimiz evlerimizden çöp tenekesine attığımız, günlük hayatımızda karşılaştığımız, raf ömrünü tamamlamış atıkların uzaklaştırılması diye düşünüyoruz. Ancak belediye atıklarının içerisinde tehlikesiz evsel atıklardan tutun da piller, bitkisel yağlar, hafriyat atıkları, elektronik atıklar var. Aklımıza hemen hemen ne geliyorsa kentsel atık kavramı içerisine giriyor. Evsel ve endüstriyel atıkların bertarafları farklı yöntemler, farklı yönetmelikler ve farklı yönetim sistemleri gerektiriyor. Tehlikeli atıkları kapsam dışı bıraktığımız koşullarda biz neredeyse attıklarımızın yüzde 90’ını gömüyoruz. Peki nasıl gömüyoruz? Bunların birçoğu geri kazanılabilen nitelikte atıklar. Ancak biz yüzde 10’unu dönüştürebiliyoruz. Yüzde 90’lık gömme oranında ise maalesef vahşi depolama yöntemlerinin hâlâ çok yaygın olduğunu görüyoruz. Çöp sahalarına geri dönüştürülemeden atılan atıkları bir çöp olarak değil ekonomik değeri olan bir madde olduğunu görmek zorundayız.”
Bütçenin yarısı atık yönetimine gidiyor
Onay, belediyeye ayrılan bütçelerin yarısının da atık yönetimine gittiğini anlattı: “Ayrılan bütçenin bir yarısı da toplama sistemlerine gidiyor. Belediyelerin hizmet verebilmesi için adımların atılması gerekiyor. Yakma tesisi, geri kazanma tesisi gibi tesislerin maliyetleri çok ciddi büyüklükte. Ek kaynak yaratmadan, bu paralarla belediyelerin bunları yapmasını beklemek imkansız. 2015’te çıkan yönetmelikle beraber bir devrim yapıldı. Belediyelerin yapması gereken işler ve katkılar esasında belirlenmiş durumda. Önümüzdeki süreçlerde entegre katı atık üretim planı hazırlayıp bunları mutlaka Bakanlığa gönderip onaylatmaları gerekiyor. Atığı nasıl yöneteceğimizi, hangi yöntemleri kullanarak toplayacağımızı, hangi yöntemlerle ayrıştıracağımızı; geri kazanım hedeflerini ve tesislerimizi nasıl revize etmemiz gerektiğini belirlemememiz ve uygulamamız gerekiyor. Öncelikli hedefimiz atığın oluşumunu engellemek. Temiz çevre teknolojileri kullanarak atığın oluşumunu engellememiz lazım.”
İnegöl Belediye Başkanı Alper Taban: Temizlik kirletmeme üzerine kurgulanmalı
“En başta temizliğin kirletmeme üzerine kurgulanacağını ve bu bilincin daha fazla olgunlaşması adına çabalarımızı artırıyoruz.”
Yerel yönetimler belki de atık sorununu en derinden hisseden kurumlardan bir tanesi. Yerel yöneticilerin çevreyi ve sağlığı koruma görevi de bu sorun büyürken kendisini daha da yakıcı hissettiriyor. İnegöl Belediye Başkanı Alper Taban sorunun derinliğini ve yapılanları şu şekilde anlattı: “2014 yılı itibariyle şehrimizde Büyükşehir Kanunu uygulanmaya başlandı. Dolayısıyla ilçe belediyesi olarak bizlerin sorumluluğu evsel atıkların ve geri dönüşüm atıklarının toplanması. Depolanması ve bertarafı ise Büyükşehir Belediyemizce yürütülmekte. Göreve geldikten sonra başta kaynağında ayrıştırma çalışmasının her hanede gerçekleştirilmesi için önce bir fotoğrafı çekmeye çalıştık. Mutlaka tüm hanelerde bir geri dönüşüm ayrıştırmasının hanenin içerisinde yapılması gerektiğini çalışma arkadaşlarımızla paylaştık. Çöp toplama yöntemleriyle ilgili görevi ben devraldığımda arada bir hizmet veren kuruluş vardı. Özellikle bu kuruluşu da devreden çıkartıp organizasyonu bütün olarak kendimiz yürütmeye başladık. Bizler şehrimizde şu anda kendi çöp kamyonlarımız ve tamamen kendi insan kaynağımızla evlerimizden evsel atıkları topluyoruz. Bundan sonraki süreçte bireysel anlamda tüm yapıların evsel çöplerini yılbaşına kadar kendi konteynırlarına atmasını hedefliyoruz. Aynı zamanda her haneye ulaştıracağımız geri dönüşüm kutularıyla düzenli olarak bunları kaynağından almak istiyoruz. Şehrimizde endüstriyel çıktılar var. Üretimden kaynaklı çıkan tüm atıkların da daha doğru bir organizasyonla toplanması gerektiği kanaatindeydim. Bununla ilgili de şehrimizde lisans alarak toplama yapan şirketler vardı. Diğer geri dönüştürülebilir ve özellikle ilk etapta tehlikesiz olan sınıftakileri toplayabilmek adına bir şirket kurduk. Bu şirket lisansını aldı. Artık bizler de tehlikesiz atıkları yeni başlattığımız bir organizasyonla vatandaşımızdan alabiliyoruz. Sadece çöp toplama hizmetini kendi üzerimize almakla beraber gerçekten çok ciddi anlamda bütçemize ciddi bir katkı oluşturduğumuzu gördük. Şimdi geri dönüşümleri de aynı şekilde kendi belediyemiz aracılığıyla yaparak buradan da bir tasarruf ve aynı zamanda iyi bir kaynak oluşturacağımızı öngörüyoruz.” Taban vatandaşların da elindeki basit su petini, peçetesini rahatlıkla yere atabildiğini söylüyor: “Bu alanda da mesafe alabilmek adına ciddi bir mücadele içerisindeyiz. En başta temizliğin kirletmeme üzerine kurgulanacağını ve bu bilincin daha fazla olgunlaşması adına çabalarımızı artırıyoruz.”
İzaydaş AŞ Genel Müdürü Muhammet Saraç: Atığı kaynağında en iyi şekilde toplamalıyız
“İşin kaynağına müdahale etmeliyiz. Bu anlamda sıfır atık bir hedeftir. Bu hedefe bakarak kaynağında en iyi şekilde toplamak zorundayız.”
Kocaeli çok büyük bir sanayi kenti. Yüzlerce fabrika, milyonlarca nüfus… Hal böyle olunca Kocaeli’de atık yönetiminin de ayrı bir önemi var. Peki Kocaeli bu süreci nasıl yürüyor.
İzaydaş AŞ Genel Müdürü Muhammet Saraç şu sözlerle söze başlıyor: “Kocaeli’de günlük iki bin ton evsel atık üretiliyor. Bunlar şu anda Kocaeli’de bulunan tek düzenli depo alanımızda bertaraf ediliyor. Burada zemin önceden hazırlanıyor, gelen atıklar serilip örtülüyor; içinden çöp suyunun alınıp arıtılması, gazın enerjiye çevrilmesi ve bütün meteorolojik şartların toplanıp raporlanması yapılıyor. Şu anda depolamamız fiziki olarak aşağı yukarı dolma noktasına yaklaştı. Büyükşehir Belediyemiz yeni bir yer arayışında. Orada farklı bir yöntem uygulayacağız. Düzenli depolamada çöp suyunun yönetilmesi ve yerleşime yakın yerlerde kokunun yönetilmesi işi ciddi problemler oluşturuyor. Bunun dışında da bir yeri işgal ediyorsunuz coğrafi olarak. Artık bizim Türkiye olarak düzenli depolamanın üzerine teknolojiyle birlikte çıkmamız gerekiyor. Düzenli depolamanın Türkiye için artık bir ara geçiş olduğunu söylememiz gerek. Düzenli depolamada özellikle Kocaeli gibi yerde yer sıkıntısı var. Dolayısıyla gelen atığı mümkün olduğunca azaltmak lazım. Bunun yolu işin kaynağına müdahale etmek. Bu anlamda sıfır atık bir hedeftir. Bu hedefe bakarak kaynağında en iyi şekilde toplamak zorundayız. Kaynağında toplama işini ilçe belediyelerimiz yürütüyor. Biz de mümkün olduğunda belediyelerimize destekte bulunuyoruz.”
Atıktan önce gaz sonra elektrik
Tehlikesiz nitelikte, evsel atıklarla birlikte gelebilen veya halden, mezbaadan, çimden gelen organik atıklardan bir biyogaz tesisinin olduğunu da söylüyor Saraç “Bu tesiste atıkları işliyoruz, buradan gaz elde edip elektrik üretiyoruz. Kalanı da toprak iyileştirici olarak kullanılabiliyor. Kocaeli’de 800’den fazla sağlık noktası var. Buralardan düzenli olarak atıklar toplanıyor. Patalojik atıkları yakarak bertaraf ediyoruz. Tıbbi atıkları sterilize edip ondan sonra bertaraf ediyoruz. Günde 8 ton civarında tıbbi atığımız oluşuyor. Bu en kritik işlerimizden birisi. Kocaeli’de maskelerin toplanabilmesi için de şehrin çeşitli yerlerinde ayrı kutularımız var. Bunlar da tıbbi atık olarak toplanıyor.
Koç Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Metin Türkay: Ekonomik değeri neden gömelim ki?
“Yiyecek atıkları, cam, metal, kağıt, ambalaj, kullanılmış elektronik malzemeler…Bunlar atık mıdır? Bunlar aslında ekonomik değeri olan şeyler. Biz bunları gömmeli miyiz?”
Her gördüğümüz atık değersiz bir madde mi? Ekonomik değer yaratılabilir mi?
Koç Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Metin Türkay da bu konuya parmak basıyor: “Bugün kullandığımız plastik su şişeleri veya poşetleri düşünelim. Bu plastik hammaddesinin bir seyahatine bakarsak; Norveç civarında denizden çıkan petrol var. O petrol Çin’e gidiyor. Çin’de önce rafineri sonra petrokimya tesisine gidiyor. Daha sonra petrokimya tesisinden Türkiye’ye geliyor. Türkiye’de bunlar poşete veya şişeye çevriliyor. Ondan sonra bunlar atılıyor ve depolamak için masraf yapılıyor. Çünkü bu termoplastik değil, geri dönüştürülebilir. Burada çok önemli bir ekonomik kayıp söz konusu. Döngüsel ekonomi denilen bir kavram var. Dünya çok hızlı bir şekilde döngüsel ekonomiye uyum sağlıyor. Çünkü yeraltından çıkarabileceğimiz kaynaklar da azaldı artık. Bizim de döngüsel ekonomi prensiplerini düşünerek atıklarımızı değerlendirme üzerine kafa yormamız lazım. İskandinav ülkeleri burada öncü, yüzde 90 oranında bunu yapabiliyor. Sanayi atıkları çok daha önemli. Bunların içinde değerli malzemeler var. Lojistikte verimlilik yine çok önemli bir konu. İstanbul gibi bir kentte yaklaşık 16 milyon insan yaşıyor. Günde 18 bin ton atık oluşuyor. Bu atığın olduğu yerden toplanması, gönderilmesi işlemi var. Biz Kemerburgaz’da ormanlık arazimizi katı atık için ayırmışız. Halbuki insanlarımızın ormanlarda nefes almaya ihtiyacı var. Bu sebeple bu planlamaya da çok ihtiyaç var. Organik atık var. Bunların içinde yiyecek atıkları, cam, metal, kağıt, ambalaj, kullanılmış elektronik malzeme var. Bunlar atık mıdır? Bunu sorgulamamız lazım. Bunlar aslında ekonomik değeri olan şeyler. Biz bunları gömmeli miyiz? Mümkün olduğu kadar fazla ayrıştıralım ki bunlar organik atıkla birlikte birleşince kutuda bunu ayrıştırmak zor oluyor. Ayrıştırılsa bile ondan ekonomik değer üretmek çok zor oluyor.”
Bu ekonomik değeri kaybetmeyelim
Türkay’ın bir de ricası var: “Belediyelerden bir vatandaş olarak isteğim bu ekonomik değeri kaybetmeyelim. Bunun yolu birincisi vatandaştan geçiyor. Vatandaşın bilinçlendirilmesi lazım. Bizim daha önce kamu faydası için yapılan bir projede gördüğümüz en bilinçli kesim ilkokul çocukları. Ne kadar insanların yaşı yukarı çıkınca o kadar duyarsızlaşıyor. Belediye başkanlarımızın milli eğitim müdürleriyle bir araya gelip acaba bunu ilkokul sonrasına da nasıl taşırızı düşünmelerini isterim. Bu bilinci lise çağına da geçirebilirsek bu artık bir alışkanlık haline gelir. Teknolojik imkanlardan çok faydalanmamız gerekiyor.”
Özelkalem Çarşamba Oturumları | Kentsel Atık Yönetimi
Hazırlayan ve Sunan | Erengül Bilenser
#özelkalemçarşambaoturumları #kentselatıkyönetimi #kentselatıkbertarafı
Özelkalem Türkiye’nin Yerel Yönetim Ağı
►Özelkalem Dergisi 142. Sayısı’nı okumak için .. ►Abone ol
Özelkalem TV’de Yapılacak canlı yayınlardan haberdar olmak isterseniz, abone olmayı ve abone ol butonunun yanındaki çan simgesinden bildirimleri açmayı unutmayın.
►Abone ol: http://www.youtube.com/c/Özelkalemtv
►İzle Türkiye!
Özelkalem Dergisi Yerel Yönetim Ödülleri Başvuru için: https://yerelyonetimodulleri.com/#özelkalemdergisiyerelyönetimödülleri
Sosyal medyada bizi takip edin:
►Instagram: https://www.instagram.com/ozelkalemde…
►Twitter: https://twitter.com/ozelkalemdergi
►Facebook: https://www.facebook.com/ozelkalemdergi/
Güzel Bir Türkiye Instagram: https://www.instagram.com/guzelbirtur…
Resmi web sitesi: http://guzelbirturkiye.com/
Erengül Bilenser Özelkalem Yerel Yönetim Ağı Kurucusu
►Instagram: https://www.instagram.com/erengulbile…
►Twitter: https://twitter.com/ebilenser
►Linkedin: https://www.linkedin.com/in/erengul-b…
►erengulbilenser@epr.com.tr