Antik Perge Kenti’ndeki heykel kaidelerinin kitabelerinde Plancia Magna ismi, şehrin en yüksek memuriyetlerinden biri olan “demiourgos” yani belediye başkanı olarak geçiyor.
Antalya’nın 17 kilometre doğusunda, Aksu ilçe merkezine 2 kilometre kuzeyde ve Aksu Irmağının 6-7 kilometre kadar batısında yer alan Perge Antik Kenti, Antalya’nın olduğu kadar, Türkiye’nin de önemli antik ören yerlerinden biri. Perge ören yerinde 1946 yılında Ord. Prof. Dr. Arif Müfit Mansel ile başlatılan arkeolojik kazılar, 1975-1987 yılları arasında Prof. Dr. Jale başkanlığında sürdürüldü. 1987 yılından sonra da kazılara Prof Dr. Haluk Abbasoğlu başkanlığında devam edildi. Bu kazılar sırasında ele geçen yüzlerce eser, bugün Antalya Müzesi’nin en seçkin mermer eserlerini oluşturuyor. Buluntular arasında onlarca antik devrin inanışına göre tanrı ve yarı tanrı sayılan heykeller, birbirinden güzel heykeltıraşlık eseri lahitler Anadolu’nun en gözde yapıtları arasındadır.
Kadın başkan tarafından yönetilmiş
Bu buluntular arasında 1970 yılında, şehre girişte görülen iki silindirik kule yakınında ortaya çıkarılan Plancia Magna’ya ait heykel ve onunla ilgili yazıtlar, zamanımızdan 1800 yıl kadar önce Perge kenti’nin bir kadın belediye başkanı tarafından yönetildiğini ortaya çıkarmıştır. Her ne kadar heykeli bulunmadan, silindirik kulelerin yakınında sağa sola dağılmış kitabelerde sık sık adı yazılı “Plancia Magna” isminin, şehri yöneten bir kadın belediye başkanına ait olduğu pek bilinmiyordu. Sonrasında merhum Epigraf Prof. Dr. Sencer Şahin ve Epigraf Arkeolog İsmail Kaygusuz’un yaptıkları çalışmalar, Plancia Magna’nın aile soyağacından başka, antik devirdeki yaşamını da ortaya çıkarmıştır.
Bilgiler kitabelerden
Epigrafların kitabelere göre, “Perge şehrinin kurucu ve daha sonra da senatörlerinden birinin kızı olan Plancia Magna, İS. 2. yy’da yaşamış ve yüksek mevkilerde görev yapmış zengin bir kadındır. Şehrin en önemli tanrıçası Artemis’in rahibelerinden olan annesi ise ona dini açıdan güç veriyordu. Görev ve sıfatları arasında sulh hakimliği ve okul müdürlüğü bulunuyordu. Ayrıca, Ana Tanrıça Kybele, Artemis ve İmparatorluk Kültü Rahibelikleri ve şehrin hamiliğini saymak gerekir. Ayrıca Plancia Magna, Perge’de gücünün doruğuna ulaşıp, hem kendi adını hem de belirlediği isimleri, kendi parasıyla yaptırdığı yüzlerce heykel ve eşsiz mimari eserlerle Perge adıyla birlikte ölümsüz kılmış biri olarak karşımıza çıkıyor.
Her yıl bayram düzenlenmiş
Antik dönemde 6 Mayıs’ta Efes Artemisi’nin doğum günü, her türlü edebiyat konusunda ve jimnastik oyunları ile yapılan şenliklerle, Ephesos Artemision’unda, Artemisia adı verilen dini törenlerle kutlanırdı. Tanrıça Artemis’in aynı şekilde tasvir edildiği Perge antik şehrindeki Artemis kutsal alanında, genellikle rahibelerin görevlendirildiği törenlerle Perge Artemisi için de her yıl bayram düzenlenirdi. Bugün yeri bulunamayan, ancak antik devrin coğrafyacısı Strabon’un yazdığından anlaşıldığına göre; Perge’nin yakınında ve yüksek bir yerde Artemis Pergaia Tapınağı bulunur. Burada her yıl genel bir bayram kutlanırdı. Perge antik kentinde bulunan paralarda bu Artemis Tapınağı’nı ve Artemis figürünü görmek mümkündür. Bu tarihsel bilgiler Antalya’mız için çok önemli olduğu kadar, aynı coğrafyada yaşayan bizler için de bir övünç kaynağı olacak niteliktedir. Antalya tarihini araştırdıkça, önümüze yeni yeni bilgiler çıkıyor. Bakalım gelecekte bizi hangi sürpriz bilgiler sırada bekliyor, göreceğiz.
Perge’yi 3 dönem yönetti
Perge şehrinin girişinde bulunan, Helenistik döneme ait iki kulenin iç bölümünü, şehrin bir misafir kabul salonuna dönüştüren ve burasını şehrin kurucuları sayılan kahramanların heykelleri ile süsleyen Plancia Magna, Plancius Varus’un kızıdır. Baba Palankius Varus, İtalya’dan Güney Anadolu’daki Perge’ye göç eden ve Roma İmparatorluk tarihinde, Vespasianus, Traianus ve Hadrianus dönemlerinde (69-120 yılları arasında) önemli görevlerde bulunmuş bir devlet adamıdır. Plancius Varus’un kızı Plancia Magna’nın adı Helenistik silindirik kulelerin yakınında bulunan heykel kaidelerinin kitabelerinde imparator kültünün baş rahibesi ve ayrıca şehrin en yüksek memuriyetlerinden biri olan “demiourgos” yani belediye başkanı olarak geçer. Diğer bir kitabede ise şöyle
yazılıdır: “‘Plancia Magna; Şehrin kızı, Artemis Rahibesi, Belediye Başkanı.’ Perge kentini üç dönem üst üste yöneten Perge’nin kızı Plancia Magna’nın hem dini, hem de idari görevi vardı. İdari bakımdan bugünün belediye başkanlarıyla aynı sıfatı taşıyordu. İS 2. yüzyılda, yani günümüzden 1800 yıl kadar önce Perge’de bir kadın, böyle görevler üstlenebilmiştir.
Yüzyılların çürütemediği güzellik
Perge şehrinin yöneticisi Plancia Magna, güzelliği ile de kendi halkının ve civar bölge erkeklerinin hayranlığını kazanmış. Ayrıca idari, dini ve şehre hizmet yönünden de en üstün makamlara ulaşmıştı. 1970 yılında heykeli, tekrar gün ışığına kavuşurken, güzelliğinden hiç bir şey kaybetmediği görülüyordu.